Helgi Ingólfsson

Um baráttuaðferðir Vantrúar

Harpa Hreinsdóttir skrifar enn eina stórfróðlega greinina, þar sem koma fram margvíslegar upplýsingar um Vantrú, sem ekki hafa sést áður, núna um hvernig félagið lagði á ráðin áður en lagt var í kærumálin. Athygli vekur miður viðfelldið orðbragð ýmissa félagsmanna, en einnig hernaðarlegt/árasargjarnt yfirbragð á málfari þeirra.

Slóðin er: http://harpa.blogg.is/2012-01-28/bardagaadferdir-vantruar-gegn-bjarna-randver-sigurvinssyni/

Leyndardómsfyllsta kona Íslandssögunnar?

Nýlega lauk ég við býsna merkilega bók Margrétar Gunnarsdóttur sagnfræðings um Ingibjörgu, eiginkonu Jóns forseta. Skemmst frá að greina er bókin afar vel unnin, læsileg og lestrarins virði. Það sem stendur upp úr er þó máske að Margrét staðfesti í hvívetna þá mynd, sem ég hafði áður af Ingibjörgu, gerði hana ef til vill eilítið fyllri, en breytti henni afar lítið.

Til nánari útskýringar má nefna að sú mynd, sem ég hafði af Ingibjörgu, var af dugmikilli borgaralegri húsfreyju í Kaupmannahöfn, sem eldaði eigin mat (með aðstoð vinnukonu) fyrir bónda og gesti, endasentist sem þeytispjald um Höfn þvera og endilanga í erindagjörðum fyrir landa sína heima á Fróni, sinnti uppeldi Sigga litla, saumaði, sótti viðburði með eiginmanni sínum og tók á móti gestum, mestmegnis ljúf í viðmóti, en stöku sinnum uppstökk. Þessa mynd fékk ég nokkurn veginn staðfesta í bók Margrétar, sem dregur saman nánast allar ritheimildir, sem er að finna um þessa merku konu, en heimildirnar eru mestmegnis reikningar tengdir heimilishaldi þeirra hjóna og sárafá sendibréf (sem sýna velviljaða og kurteisa en lítt ritfæra konu; hvort tveggja, rithönd og ritstíll eiginmannsins, er óendanlega glæstari). Þar sem heimildir þrýtur þarf Margrét stundum að grípa til almennra yfirlitsrita um lífshætti borgarstéttar á 19. öld og gerir það vel. Stíllinn er blátt áfram og auðlesinn, laus við flúr og tildur. Umfjöllun Margrétar um ljósmyndir af þeim hjónum, sem og um ýmsa muni úr dánarbúi þeirra, er og með miklum ágætum.

Nærtækt er að bera Ingibjörgu saman við aðra 19. aldar heldrikonu, sem nýlega eignaðist skráða sögu, en það er Þóra Pétursdóttir biskups, sem Sigrún Pálsdóttir skrifaði ágæta bók um fyrir rúmu ári. Það sem maður finnur fyrst fyrir er hversu formlegri Ingibjörg virðist í bréfaskriftum sínum, meðan Þóra er persónuleg og innileg. Að hluta má eflaust kenna þar um mismunandi æviskeiðum og aldarhætti, en Ingibjörg tilheyrði næstu kynslóð á undan Þóru og gott betur, var rúmum 40 árum eldri. Hjá kynslóð Ingibjargar hefur lítt þótt við hæfi að konur bæru tilfinningar á torg, eins og oft má sjá í bréfum Þóru nær aldarlokum, einkum í bréfum til mannsefnis/eiginmanns hennar, Þorvaldar Thoroddsen. En einnig er augljós munur á persónuleika þessara tveggja kvenna; Ingibjörg virðist að öllu leyti settlegri og formlegri, en Þóra á til að skrifa æði óheft, jafnvel um innstu hjartans mál. Hins ber að gæta að ekki hafa varðveist bréfaskifti Ingibjargar og Jóns Sigurðssonar, svo að mögulega má fara varlega í að álykta um innilegri mál. Þess vegna heldur Ingibjörg Einarsdóttir ef til vill áfram að vera mér óbreytt ráðgáta. Þó þykir mér ljóst að fengur er í þessum tveimur bókum fyrir alla, sem vilja kynna sér stöðu íslenskra heldrikvenna á 19. öld, og þá ekki síður í bók Margrétar um Ingibjörgu.

Harpa Hreinsdóttir heldur áfram

Harpa Hreinsdóttir, sem að undanförnu hefur skrifað bloggfærslur um siðanefnd HÍ og starfsemi félagsins Vantrúar, hefur fylgt málinu eftir með nýrri færslu um "Stóra glærumálið" innan HÍ. Er þetta sögð "1. grein" um málið og því fleiri að vænta, tel ég. Harpa hefur bersýnilega lagt á sig mikla rannsóknarvinnu og er þessi greinaflokkur hennar að verða ein besta úttekt, sem til er á málinu.

Fyrir áhugasama má benda á slóðina, en hún er: http://harpa.blogg.is/2012-01-18/stora-glaermalid-og-modgelsi-vantruar-i-hluti/

Greining á félaginu Vantrú

Fyrir áhugasama má benda á að Harpa Hreinsdóttir hefur skrifað stórfróðlega greiningu á félaginu Vantrú á heimasíðu sína, þar sem hún rekur sögu og starfsemi félagsins frá upphafi. Slóðin er efitrfarandi: http://harpa.blogg.is/2012-01-14/vantru/

“Þar sem heimskan bergmálar fara gáfur með veggjum.”

Ofangreind tilvitnun er gullkorn úr nýjustu bók Hallgríms Helgasonar, Konan við 1000 gráður (bls. 100). Í þeirri bók er enginn hörgull á speki - á hverri blaðsíðu þar má finna vísdómsorð til að skrifa bak við eyrað (þótt ég gangi nú ekki svo langt sem einn ritdómari, að telja hverja einustu setningu gullvæga).

Konan við 1000 gráður er að ýmsu leyti þrekvirki og stór saga í flestum skilningi, fer víða yfir í tíma og rúmi. Í upphafi virkar hún dálítið einsog brotakennt mósaík, en smám saman greiðist úr flækjunni og flest brotin taka á sig fyllri mynd. Margt er klár snilld. Þannig er sagan af Svita-Gunnu með því besta sem íslensk sagnalist hefur upp á að bjóða. Kaflarnir á Amrum eru einnig afar áhrifaríkir og lifandi; Svefneyjalífið minnisstætt, sem og gangan frá Póllandi til Berlínar. Samtal foreldra Herru uppi á fimmtu hæð í Lübeck (eða var það Kiel?) er sömuleiðis óborganlegt. Aðal sögunnar er þó hinn endalausi leikur höfundar með tungumálið, á köflum ótrúleg jafnvægislist með ótal bolta á lofti. Einhvern veginn nær Hallgrímur, eins og í mörgum fyrri bókum sínum, að þurrausa alla möguleika tiltekinna orða. Hér má t.d. benda á hvernig hann tæmir allt í sambandi við nafnið Herra, bæði varðandi merkingu og framburð á ólíkum tungumálum. Orðaleikirnir eru kostulegir og mér er með öllu óskiljanlegt hvernig hægt er að þýða þá yfir á erlendar tungur. Þar dugar að nefna sem dæmi lokasetningu bókarinnar.

Sagan er þó ekki með öllu gallalaus. Stundum fer höfundur yfir strikið í orðaleikjunum og þeir missa marks - það rými hefði mátt nota til að gefa sögunni meiri fyllingu. Hún verður á endanum fyrst og fremst stríðssaga úr seinni heimsstyrjöld, sem vill yfirskyggja um of aðra þætti í litríku lífi Herbjargar Maríu; ég fékk á tilfinninguna að um 2/3 hlutar frásagnarinnar gerðust á árabilinu 1940-45. Þá er heldur ótrúverðugt hversu mörg lík Herra þarf að horfa upp á og hversu margar nauðganir hún þarf að þola. Sumir þræðir eru einnig skildir eftir óhnýttir, t.d. fáum við aldrei fullnægjandi mynd af flestum eiginmönnum Herbjargar - Síðjóni, Friðjóni eða Bob eða hvað sem þeir nú heita. Hafði ég dálítið á tilfinningunni að höfundur hefði gjarna þegið hálft ár eða svo til að fullkomna sögu sína og fínpússa um þessi efni, en ekki verið gefinn tími til.

Þrátt fyrir skafankana stendur Konan við 1000 gráður uppi sem mjög góð bók og frábær á köflum, að mínu viti næstbesta verk Hallgríms á eftir Höfundi Íslands. Og ég er, held ég, orðinn ágætlega lesinn í þessum höfundi og hef lesið allar skáldsögur hans nema hálfa Hellu.

Til að ljúka þessu greinarkorni vil ég nefna tvær eftirminnilegar tilvitnanir: "Fátt er svo illt sem vondra manna gæska" (323). Og finnst sannari lýsing á aðdraganda hrunsins en eftirfarandi: "Siðblinda, græðgi, frekja og fyrirgangur. Og allt borið fram í nafni yndisleikans, með brosi á vör." (242)?