Galgopaleg uppástunga til varnar Halla Pé

Fávitavæðingin á sér fá takmörk.

 

Nú hefur komið á daginn að kveðskapur, sem Halli Pé bangaði saman fyrir þúsaldarþriðjungi, reynist nútímanum þjóðhættulegur, einkum ef honum er útvarpað.

 

Látum vera að mér þyki þetta ekki rismikill kveðskapur - einhverjum öðrum kann vel að líka hann. Auk þess er 65 ára hefð fyrir útvarpsflutningnum og hefðir ber að virða, svo fremi þær valdi ekki beinu mælanlegu tjóni.

 

Því geri ég eftirfarandi að uppástungu minni: Að Passíusálmar verði áfram fluttir í útvarpi á lönguföstu, en til að þóknast pólitískt réttþenkjandi öflum í samfélaginu, sem og hlutaðeigandi klaksárum útlendingum, verði "blípað" yfir á þartilgerðum stöðum, eins og í gamla daga var gert yfir dónaleg orð. Þannig mætti rota margar flugur í einu fallbyssuskoti: RÚV sýndi framfararhug, bókmenntaverkið gengi í endurnýjun lífdaga og kveðskapurinn fengi á sig póst-módernískan eða jafnvel framúrstefnulegan blæ.

Jónki í eftirlífinu

Viðeigandi er að Hin íslensku bókmenntaverðlaun árið 2011 í flokki fræðirita skuli hafa fallið í skaut Páli Björnssyni fyrir sagnfræðiverkið Jón forseti allur? Bókin kom út á 200 ára afmæli Jóns Sigurðssonar sem enn einn steinninn ofan á þá hofbyggingu frelsishetjunnar, sem reist hefur verið á löngum tíma. Styrkur bókarinnar liggur tvímælalaust í hinu nýstárlega sjónarhorni, þar sem rakin er saga Jóns í eftirlífinu, eftir andlátið. Sumpart er þetta sagnfræði, sem birst hefur brotakennt áður í bókum og blöðum, en aldrei hefur henni mér vitanlega verið safnað saman svo skipulega á einn stað.

Verkið er ekki endilega til þess unnið að fá menn til að samþykkja mikilfengleik Jóns forseta - ef einhver skyldi dirfast að efast um hann - heldur er hér fremur fjallað um elju eftirlifenda við að halda merki hans á lofti. Mér sýnist framlag Tryggva Gunnarssonar eitt og sér hafa ráðið úrslitum - meðan Jón var enn á lífi beitti Tryggvi sér fyrir stofnun Þjóðvinafélagsins utan um stefnu forsetans, sem og að Þjóðvinafélagið setti Jón á föst laun 1874 og að Landsjóður tæki þær greiðslur yfir 1875. Enn mikilvægara er frumkvæði Tryggva að því að fara til Englands og fá þar, með aðstoð Eiríks Magnússonar, aflétt veðböndum, sem hvíldu á handrita- og bókasafni Jóns Sigurðssonar vegna órituðu Íslandssögunnar fyrir George Powell, sem og að stofna sjóðinn Gjöf Jóns Sigurðssonar við andlát forsetans og kaupa upp á eigin spýtur ýmsa persónulega muni Jóns og færa Íslendingum að gjöf, ásamt því að hafa frumkvæði að því að reistur var bautasteinninn yfir Jón 1881. Tryggvi virðist m.ö.o. höfuðsmiðurinn að minningu Jóns og mætti velta fyrir sér hvernig henni væri komið, ef hans hefði ekki notið við.

Frásagnir af þessum atburðum gera sig með miklum ágætum í riti Páls, ásamt tilraunum Þorláks O. Johnsen til að hetjuvæða Jón frænda sinn Sigurðsson. Nokkuð kemur á óvart það rof, sem varð í sköpun þjóðhetju á árunum 1887-1902, en á þeim tíma stóð vitaskuld endurskoðunarbaráttan sem hæst og Dönum virtist ekki um neitt hnikað. Þótt Benedikt Sveinsson hefði á sinni tíð verið pólitískur andstæðingur Jóns, meðan báðir lifðu, þá voru ýmsir sem sáu hann að Jóni látnum sem hinn nýja leiðtoga og kann það að útskýra minnkandi vægi Jóns á þeim tíma. En um leið og losnaði um hnútinn í deilunum við Dani og heimastjórn virtist í höfn árið 1902 flæðir hetjudýrkunin fram af endurnýjuðum krafti og fer vaxandi fram til 1911, með hámarki í þáverandi afmælishátíð, sem og öllu bröltinu í kringum styttusmíð Einars Jónssonar, sem rakið er í þaula í bók Páls. Sjálfum þóttu mér þetta skemmtilegustu kaflar bókarinnar, frá lokum 19. aldar og upphafi 20. aldar. Seinni helmingur bókarinnar fer víðar yfir sviðið, hvernig Jón hefur verið notaður á fjölbreyttan hátt til framdráttar margvíslegum málstað - oft sem söluvara. Einna fyndnust finnst mér sú arfavitlausa umræða um hvort Jón Sigurðsson hafi verið Evrópusinni eða ekki, en báðar fylkingar hafa reynt að eigna sér hann. Hvort var Jón Sigurðsson þjóðernissinni eða alþjóðasinni? Svarið er vitaskuld: Hvort tveggja - og auk þess barn síns tíma á þann hátt að hann verður ekki rifinn úr samhengi og plaseraður inni í nútímadeilum á einhvern simplan hátt.

Sagnfræði Páls Björnssonar virðist að öllu leyti traust. Dálítið þurr, stíllinn, kynni einhver að segja, en bitastæðasta efnið, með túlkunum og vangaveltum, má oft finna í neðanmálsnótum, tilvísunum og athugasemdum, sem ná yfir 40 blaðsíður, en þar sleppir höfundur frekar af sér beislinu í viðbótarfróðleik. Myndefni bókarinnar, frágangur og prentun á hágæðapappír er að öllu leyti til fyrirmyndar. Þar sem ég hef ekki lesið og vart nema gluggað í sum hinna fræðiritanna, sem tilnefnd voru til bókmenntaverðlaunanna, get ég ekki dæmt um hvort þessi bók hafi staðið þar fremst. Hitt veit ég að mér finnst afar mikill fengur að henni.

Ísland sem var - Valeyrarvalsinn

Ég lauk í gærkvöldi við lestur Valeyrarvalsins eftir Guðmund Andra Thorsson og hafði þá varið alldrjúgum tíma í bókina. Að hluta til treindist mér lesturinn fyrir annríkis sakir, en einnig vegna þess að sá sagnasveigur, sem bókin er (=safn innbyrðis tengdra smásagna) kallar á stöðugan endurlestur fyrri sagna, svo að í reynd held ég að ég hafi lesið bókina tvisvar. En í þriðja lagi er textinn svo fádæma ljúfur yndislestur að unun er að treina sér hann. Hvað eftir annað vekur frásögnin upp eftirminnilegar myndir, kenndir og lykt, eins og þegar ungur drengur kemur á sveitaheimili, líklega nærri 7. áratug síðustu aldar: "Lyktin í eldhúsinu var sérkennileg blanda af skepnuþef, mat, svita og jörð - kannski var þetta sjálf lyktin af Íslandi" (56).

 Er ég lagði upp í lesturinn var ég stórhrifinn. Andrá í þorpinu Valeyri einn hlýjan föstudagseftirmiðdag um Jónsmessubil myndar rammann - það er hiti í lofti, biðukollufræ feykjast um, flugur suða yfir blómum, sól skín á spegilsléttan fjörð, hlátrasköll berast frá börnum hoppandi á trampólínum í bakgörðum, vélaskellir enduróma frá bát á stími inn fjörðinn og svo framvegis. Augnablikið er fryst og við gægjumst inn í líf nokkurra þorpsbúa, þar sem hver þeirra á sína sögu að segja, sína ævi að baki - horft er út í þorpið, en inn í persónurnar: "Þorpið á sína sögu, sína karaktera, sínar þjóðsögur. Karakterarnir eru allir löngu dauðir og bara manneskjur eftir og þjóðsögurnar horfnar og bara atburðirnir eftir" (151). Sumir (og reyndar flestir) glíma við harmsöguleg leyndarmál í farteski sínu, þótt oft megi finna kímni og launfyndni. Hinir heilögustu eru syndugastir og öfugt; myndin af Búft í netpókernum er óborganleg. Frásögnin er átakalítil, en um leið hlý og mannleg og á einhvern hátt alltumvefjandi. Þegar ég hóf lesturinn - og langt fram eftir bókinni - hugsaði ég: Fjórar stjörnur, hikstalaust. En, því miður, þegar á líður teygist lopinn dálítið, frásagnirnar fara að verða óþarflega einsleitar og sagnasveigurinn nær ekki alveg að uppfylla þau fyrirheit, sem gefin voru um stefnu hans - það vantar lokahnykk. Þannig dregst hálf stjarna frá. Lestur bókarinnar er samt vel þess virði - galdurinn liggur í stílnum, ekki í framvindunni, eins og félagi minn sagði - og margar myndirnar, sem dregnar eru upp, lifa í huganum löngu eftir að lestri er lokið: "Hann sat á steini og horfði á sendlingana hlaupa um í fjöruborðinu eins og orð sem Guð hefur misst." Þetta kann að hljóma dálítið væmið, svona slitið úr samhengi, en það féll fulkomlega á réttan stað í frásögn Andra.

Þorpsmyndin, sem dregin er upp, sem og stíllinn, eru þægilega og hughreystandi gamaldags, laus við allt póstmódernískt prjál og rembing. Valeyri virkar á mig eins og þorp á Íslandi anno 1975- nema hvað fáeinir íbúar hafa tileinkað sér Facebook og youTube og skönnun og netpóker.

Galgopaleg viðskiptahugmynd nr 2

Við lifum á tímum þar sem hægt er að fá persónulega mynd af sér ásamt fjölskyldu á frímerki.

Væri ekki sniðugt af já.is að bjóða upp á hliðstæða þjónustu þar sem viðskiptavinur gætu fengið límmiða af sjálfum sér berum niður að mitti til að líma yfir forsíðu símaskrárinnar?

 Til vara væri hægt að bjóða upp á andlitsmynd af viðskiptavininum sem setja mætti yfir það andlit sem nú prýðir skrána?

 

Galgopaleg viðskiptahugmynd

Í kjölfarið á deilunum um stelpuís og strákaís um daginn, lenti ég í umræðum, þar sem verið var að ræða um dúkkur. Barbie er jú fyrir stelpur og Action Man fyrir stráka, ekki satt?

 Þá kviknaði hjá mér galgopaleg viðskiptahugmynd.

Væri ekki heillaráð að framleiða bara eina gerð af dúkku með ásmellanlegu typpi til að festa í þartilgerða rauf? Dúkkan gæti verið þokkalega flatbrjósta, en með silikonpúða, sem renna mætti inn í brjóstkassa. Blása mætti út vöðva svo að hún gæti orðið steratröll. Hún gæti heitið "Trans-Gender". Þar með gæti hver sem er látið hana vera hvað sem er og svo mætti klæða hana upp í hvernig föt sem vill. Þannig gæti fólk hætt að rífast um stelpudót og strákadót - á einum vettvangi, að minnsta kosti.