Hetjusaga undirmálsstafs

Bók liggur óbætt hjá garði, ð ævisaga, sem ég las fyrir þremur mánuðum, og hafði ekki tíma til að skrifa um. Vil ég bæta úr.

     Fyrir hið fyrsta finnst mér, þveröfugt við marga, titilinn ekkert sniðugur. Þetta er saga ð-sins, á svipaðan hátt og Saga tímans eftir Hawking fjallaði um ólíkar hugmyndir manna um tímann. Titillinn er ekkert sérstaklega frumlegur - mig rámar í að hafa endur fyrir löngu rekist á bók sem hét eitthvað eins og Biography of the Question Mark. Eða eitthvað svoleiðis. Þessi bók átti einfaldlega að heita Saga ð-sins. Eða eitthvað svoleiðis. Sleppa þessu hallærislega ævisögu-nafni. Ég er ekki viss um að bókfræðingar framtíðarinnar verði hrifnir af núverandi nafni: Væntanlega eina bókin á íslensku sem byrjar á ð. Líkast til var það tilgangurinn.

      Að svo mæltu má tilgreina að ð ævisaga er skrambi skemmtileg bók. Ekki gallalaus, en býsna hátt ofan miðlungsmarka. Rakin er saga bókstafsins í þaula, allt frá engil-saxneskum upprunanum til upptöku hans í íslensku á 13. öld, síðan brotthvarf hans á 14. öld og loks endurupptöku á f.hl. 19. aldar, mest fyrir tilstilli Rasks hins danska, þar til hann verður viðurkenndur í tölvustöðlum undir lok 20. aldar. Inn á millum er skotið margvíslegum fróðleik, misvel tengdum bókstafnum.

     Efnistökin í ð ævisögu eru sumpart óhefðbundin, en að sumu leyti hefðbundin. Hið óhefðbundna birtist jafnan í upphafi hvers kafla, óvænt nálgun, frásögn af atburði sem lesandinn veltir fyrir sér hvernig tengist ð-i. Síðan er fylgt eftir með næsta hefðbundinni sögu stafsins, notkunar hans, ritunar og prentunar. Upphaf kafla er mismikið tengt bókstafnum og um leið verða þessi upphafsstef misvel heppnuð. Inngangur bókarinnar byggir á atburðum innanlands og ytra tengdum fjórum ártölum: 1877, 1992, 1804 og 1987 - síðasta ártalið vísar til útkomu hljómplötu poppgoðsins Michael Jackson, sem hét BAD, en var skrifað með slíku húsakrotspári að Íslendingar gátu hæglega lesið það sem BAÐ. Stundum eru þessi upphafsatriði hugvitssöm, jafnvel snjöll; þannig er Martin Bormann óvænt leiddur inn á sviðið í upphafi 4. kafla og hver er tengingin? Jú hann gaf út tilskipun fyrir þriðja ríkið 1941 um að lagt skyldi af gamla brotaletrið (undir því yfirskini að það væri gyðinglegt að uppruna, þótt tilgangurinn væri einkum hernaðarlegur) og tekið í staðinn upp latínuletur, sem var þróun er Íslendingar höfðu gengið í gegnum um öld fyrr. Að sama skapi þótti mér ekki heillavænleg byrjun á 2. kafla, þar sem fyrst var vitnað í bresku gamanþættina Já ráðherra, væntanlega til að skapa tengsl við dægurmenningu samtímans. En tengingin, fjarska langsótt, byggir á að Englandsdrottning sé yfirmaður ensku biskupakirkjunnar og síðan er rakið hvernig enska biskupakirkjan varð til á 16. öld, með rækilegri umfjöllun um pólitísk hjúskaparvandræði Hinriks VIII., og síðan, eftir 2 valdhafa, hvernig dóttirin Elísabet I. komst til valda og hvern hún skipaði helstan valdamann kirkjunnar þá, erkibiskupinn og bókabéusinn Matthew Parker, sem lét fyrstur prenta engilsaxnesk fornrit, þar sem stafurinn ð komst fyrst á prent. Hún er býsna langsótt, leiðin frá Humphrey Appleby til Matthew Parker, þótt báðir þjóni drottningum með nafnið Elísabet.

     Annars er í þessari bók ótrúlega mikinn og nákvæman fróðleik að finna um ð frá ýmsum skeiðum, skrifuð sem prentuð - og um ótal margt annað. Mér segir svo hugur að sagnfræðingurinn í hópnum, Stefán Pálsson, hafi stýrt ferðinni og ráðið söfnun þeirra sögulegu atriða, sem borin eru á borð. Sýnilega er unnið af nákvæmni og nostri og oft næsta ótrúleg atriði dregin fram. Nálgunin er á ýmsan hátt íkonóklastísk, ráðist er gegn viðteknum og „viðurkenndum" sannindum, einkum hvað viðvíkur persónusögu. Þannig er hér Gutenberg ekki fyrstur Evrópubúa til að nota lausstafaprent, Linné ekki fyrstur til að nota latneskt tvíheitakerfi um lífverur og Champollion ekki einn um að ráða híeróglýfrið. Þannig er oft farið dýpra í efnisatriðin í ð ævisaga en almennt gerist í sögubókunum og hygg ég að flest sé satt og rétt sem rakið er.

     Útlit og hönnun bókarinnar er sérstakur kapítuli. Hún er í alla staði stíliseruð, brotið er óhefðbundið, ca 17x24 cm, sem þýðir að hún er óvenju breið miðað við hæð. Notaðir eru hreinir og æpandi litir, sem minna um margt á hönnun 70. áratugarins síðasta - eða jafnvel Bauhaus-hönnun 3. áratugarins. Innsíður kápu eru eiturgrænar og opnur við kaflaskil blóðrauðar. Spássíur eru óvanalega breiðar og þar eru myndatextar iðulega settir upp á síðu gagnstætt heilsíðumynd. Eftirtekt vekur einnig að myndatextar eru rauðir að lit, þótt meginmál sé svart, og blaðsíðunúmer efst á síðu rauð að lit, sem og kaflaheiti, sem nefnd eru neðst á hverri síðu; þau eru rauð og liggja einkennilega neðarlega. Þá væri hægt að gera myndvinnslunni sérstök skil, en skýringarmyndir eru flestar með miklum ágætum. Þannig má lengi halda áfram um útlit og uppsetningu. Hvort þetta er flott eða ekki er, held ég, smekksatriði. Fyrir mér kemur það frekar út eins og óþörf sérviska, máske til orðið vegna þess að aðkoma hönnuða að bókinni er óvenju mikil, en þeir eru þrír meðhöfundar - Anton Kaldal Ágústsson, Gunnar Vilhjálmsson og Steinar Ingi Farestveit - ásamt Stefáni.

     Á sínum tíma var ð ævisaga til umfjöllunar í bókaþættinum Kiljunni og þótti mér Sigurði Valgeirssyni mælast eftirminnilega, þegar hann kallaði bókina „hetjusögu undirmálsstafs sem aldrei hefur fengið að standa fremst í orði." Aldrei? Bókin sjálf nefnir undantekningu: Serbneskur fræðimaður á 19. öld hét Ðuro Daničić. Og þegar upp er staðið, þá áttar maður sig fyrst, þegar á er bent, hversu ómissandi stafurinn hefur orðið í íslensku: Gaman væri að telja ð-in í ð-ævisögu; þar kemur vart fyrir sú setning að stafinn sé þar ekki að finna. Niðurstaðan er að hér er um að ræða skemmtilega, ferska og framsækna bók, sem í flesta staði reynist vel heppnuð, þótt máske megi setja út á fáein efnisatriði.

-----

Ein aðfinnsla: Eitthvað sýnist mér brogað við heimildaskrána. Þar kemur nafn Rask t.d. fyrir í 5 mismunandi myndum (Rask, Erasmus; Rask, Erasmus Christian; Rask, R.C.; Rask, Rasmus; og Rask, Rasmus Kristian). Allt er þetta sami maðurinn, þótt halda mætti að um væri að ræða 5 ólíka - en máski skylda - menn. Og Gottskálk Jónsson í heimildaskránni held ég að hljóti að vera Jensson og Skírnir er sagður tímarit hins „ízlenska" [svo] bókmenntafélags. En er þetta ekki bara dæmigerður sparðatíningur af minni hálfu?

Lagaprófessorinn Njáll Þorgeirsson og byggingaverktakinn Gísli Súrsson

Óttar Guðmundsson er sérfróður um það sem máli skiptir í lífinu: Brennivín, kvenfólk og fornsögur ...

     Nei, byrjum aftur; þetta er betra að orða á eftirfarandi hátt: Óttar Guðmundsson, starfandi geðlæknir, sem áður hefur ritað bækur um áfengisneyslu og kynlíf, hefur nú bætt við riti um persónur Íslendingasagna út frá kenningum geðlæknisfræði. Síðastliðið haust gaf hann út bókina Hetjur og hugarvíl; Geðsjúkdómar og persónuleikaraskanir í Íslendingasögum, þar sem hann greinir persónugerðir fjölmargra karla og kvenna úr fornsögunum. Tilgangurinn er, hygg ég, tvíþættur: Að fræða og skemmta. Óttar dregur fram þekkta einstaklinga og pör úr þessum sagnaheimi, lætur þau leggjast á bekkinn og rekur úr þeim garnirnar, en að því búnu kemur læknirinn með greiningu sína - hvers konar röskun er um að ræða skv. greiningakerfi geðlæknisfræðinnar (sem birt er í sérstökum bókarauka). Rúsínan í pylsuendanum - og sá þáttur verksins sem eflaust er settur fram helst til gamans - er „vörpun" persónueinkennanna inn í nútímann: Hvar væru þau stödd í nútímasamfélagi? Væri Þjóstólfur, fóstri Hallgerðar, vel þekktur handrukkari og hrotti í undirheimum? Hefði Grettir verið lagður inn á BUGL á unglingsárum og kominn á varanlega örorku innan þrítugs? Hefði Þorsteinn drómundur orðið hetjutenór á Ítalíu? Hefði hinn hagi Gísli Súrsson í nútímanum gerst svikull byggingarverktaki? Væri Mörður Valgarðsson siðlaus stjörnulögfræðingur? Væri sjálfur Gunnar Hámundarson einnig lögfræðingur (m.a. vegna fjölda samverustunda við Njál Þorgeirsson lagaprófessor við Háskóla Íslands), með ljósmyndir af afrekum úr íþróttaferlinum uppi á vegg á lögfræðistofu sinni og með viðskiptavini sem hann hefði fyrst og fremst náð í vegna tengsla við íþróttahreyfinguna? Hefðu þeir Gunnlaugur ormstunga og Hrafn Önundarson gert út um sín mál hvor með sinn haglarann uppi á heiði í dag?

     Ég játa að það var með nokkrum efasemdum sem ég tók mér þessa bók í hönd. En þegar ég byrjaði að lesa hvarf vafinn á augabragði; það sem bókina kann að skorta fræðilega - og nú ber ég lítið skynbragð á - bætir hún margfalt upp með skemmtigildi sínu. Þess utan er hún prýðisgóð til upprifjunar á sögum, sem farið er að snjóa yfir, nú, eða sem inngangur fyrir ólesnar sögur. Ég á t.d. eftir að bæta Hávarðar sögu Ísfirðings í sarpinn.

     Hvað stendur eftir við lok lesturs? Jú, stóra spurningarmerkið á andlitinu. Var þetta fólk, sem við höfum haldið svo upp á í aldanna rás, virkilega að meira eða minna leyti abnormalt, já, klikkað eða snarbilað svo að tæpitungunni sé sleppt? Látum vera með Gretti, Egil og Þorgeir Hávarsson; þeir hefðu að sjálfsögðu verið taldir kriminelt psykopatar á öllum tímum, eins og félagi minn Héðinn orðaði það fyrir aldarfjórðungi. En Gunnar, hetjan mikla? Og Hallgerður? Í bók Óttars dugar ekkert að líkja sögunum við gríska harmleiki, þar sem tröllvaxin ógæfa sprettur af litlu tilefni eða misskilningi eða bara hybris. Nei, hér ber hver einstaklingur ábyrgð á eigin orðum, hegðun og gjörðum og getur á þeim forsendum lent í greiningarhópi. Einstaklingar eru að sjálfsögðu mislangt leiddir í „röskunum" sínum (einhvern vegar kann ég aldrei almennilega við fleirtölunotkun þessa orðs), en Óttar stígur fetinu lengra, giskar í eyðurnar og nefnir ýmis viðbótareinkenni, sem kynnu að hrjá viðkomandi einstaklinga, þótt ekki komi það fram í sögunum, einfaldlega vegna þess að þau herja oft á fólk í viðkomandi flokki. Gæti t.d. verið að Hallgerður langbrók hafi verið kynferðislega misnotuð í æsku, bara af því að hún er með hambrigðapersónuleikaröskun?

     Sjálfur er ég ekki hrifinn af því að draga ályktanir af því sem ekki stendur í texta, eins og Óttar leyfir sér alloft, í skjóli kenninga sinna. Átti Gísli Súrsson í sifjaspellssambandi við Þórdísi systur sína? Hann drap jú fyrsta ástmann hennar, einnig líklega eiginmann hennar og þuklaði á brjósti hennar kaldri hendi? Átti Hallgerður í kynferðissambandi við Þjóstólf? Hér er að mínu mati býsna langt seilst í ályktunum. Hvað með Njálssyni? Bjuggu þeir heima við að Bergþórshvoli með konum sínum af því að þeir voru svo kúgaðir af foreldrunum, eins og Óttar heldur fram? Sjálfur las ég Njálu alltaf á þann veg að Skarphéðinn og bræður hans væru í foreldrahúsum af því að þar væri gott að vera. Já, og var Njáll karlinn virkilega með kvíðahliðrunarpersónuleikaröskun?

     Jamm, þetta fólk var víst að meira eða minna leyti bilað og sumt snargeggjað - nema hvað hægt er að nefna það miklu fínni nöfnum á tungutaki nútímalegrar geðgreiningar. Sagnahetjurnar voru í ríkum mæli ofstopamenn, sem öbbuðust upp á eða myrtu venjulegt hvunndagslegt fólk sem lítið hafði eða ekkert til saka unnið - voru hin hversdagslegu nóboddí. Í Rangárþingi var Kristumlíkt gæðablóð myrt fyrir engar sakir og er flestum gleymt. En morðinginn, hann er á stalli - héraðsíþróttasambandið heitir meira að segja eftir honum.

     Óttar talar sjálfur um að margar sögur og margar persónur, sem hann hefði viljað fjalla um, sitji óbættar hjá garði - og boðar þar máske framhald bókarinnar. Samt fer hann yfir býsna vítt svið, tekur fyrir 4 af 5 stærstu sögunum, með Njálu fyriferðarmesta, og allmargar smærri þar sem áhersla liggur á skáldum. Ef til vill hættir hann ekki fyrr en hann hefur farið í gegnum allar sögurnar. Sjálfur saknaði ég Eyrbyggju og bíð ég spenntur eftir að heyra greiningu á Snorra goða.

     Og alltaf lærir maður ný orð. Ólafur Hávarðarson, úr Hávarðar sögu Ísfirðings, hafði bjarnaryl, sem þýðir í megindráttum að hann klæddi sig lítt í köldu veðri, fór ekki nema í skyrtu og brók. Hver kannast ekki við unga nútímatöffarann, sem gengur borubrattur niður Laugaveginn í stutterma bol um hávetur?

     Meðan ég las rit Óttars um hetjur og hugarvíl spurði ég ýmsa kunningja og kollega, sem lesið höfðu bókina, út í hana. Viðbrögðin voru einatt á eina lund: Fitjað upp á trýnið í forpokun eða fýld grön; einstaka taldi mega hafa græskulaust gaman af henni. Mitt eigið mat er sumpart hið sama, en í heildina held ég að ég sé jákvæðari. Nefni ég þrennt bókinni til ágætis: Í fyrsta lagi hefur hún ótvírætt fræðslugildi um aðferðir geðlæknisfræði. Í öðru lagi er framsetning söguefnisins svo hnitmiðuð og skýr að bókin hefur ágætt upprifjunargildi; hún gæti t.d. nýst framhaldsskólanemum ágætlega við Njálulestur. Og í þriðja lagi er skemmtigildi hennar nokkuð ótvírætt; oft hló ég upphátt - en er hins vegar ekki alveg viss um að það hafi verið á tilætluðum stöðum. Hvort Hetjur og hugarvíl teljist grunn- eða djúpristin á fræðilegum forsendum leyfi ég öðrum að dæma um.

-----

Smávægileg viðbót: Í annars ágætum eftirmála eftir Torfa Tuliníus er að finna bagalega villu, þar sem Jorge Luis Borges er kallaður Nóbelsverðlaunahafi; það er vitaskuld ekki rétt, þótt Borges sjálfur hafi sýtt mjög að hljóta aldrei verðlaunin.

Á haugi kraftaskálds

Undanfarin ár hafa íslenskir rithöfundar í sívaxandi mæli sótt í sjóð fornsagnanna. Bylgja þessi, sem hófst ef til vill með ágætri skáldsögu Thors Vilhjálmssonar um Sturlu Sighvatsson, Morgunþulu í stráum, nær til þríleiks Einars Kárasonar (Óvinafagnaður, Ofsi og Skáld), sem einnig er sóttur til Sturlungu, Glæsis Ármanns Jakobssonar, þar sem Eyrbyggja er endursögð frá sjónarhóli andsetins nauts, og síðustu skáldsagna Þórunnar Erlu Valdimarsdóttur, Kalt er annars blóð og Mörg eru ljónsins eyru, sem eru frjálslegar nútímaútgáfur sóttar í stef Njálu og Laxdælu.

     Við þennan föngulega hóp má bæta Þórarni Eldjárn, sem fyrir síðustu jól gaf út skáldsöguna Hér liggur skáld, en sagan fjallar einkum um Þorleif jarlsskáld - eða jarlaskáld eins og hann er kallaður í þætti sínum - sem og atburði sem áttu sér stað á hans heimaslóðum þá hann var ungur. Til er af Þorleifi stuttur Íslendingaþáttur af utanför hans og er þar útskýrt viðurnefni hans, en einnig kemur hann lítillega við sögu í Svarfdæla sögu, sem gerist að mestu á hans heimaslóðum á æskudögum hans.

     Skáldsaga Þórarins hefur tvöfaldan ytri ramma utan um meginfrásögnina af Þorleifi og hans fólki, báða sótta í Íslendingaþáttinn. Fyrst ber að nefna sögu Hallbjörns sauðamanns, sem upphaflega ber auknefnið hali og síðar þjóðskáld, en sagan hefst árið 1190, tæpum tveimur öldum eftir víg Þorleifs á Þingvöllum. Á völlunum er Þorleifur heygður og uppi á þeim hól leggst Hallbjörn til svefns á hverju kvöldi í von um að skáldgáfa hins heygða megi á einhvern hátt mjatlast upp til hans í draumi. Annar ramminn gerist tveimur öldum fyrr, þar sem vomur nokkur (orðið er hér vísvitandi notað, svo oft sem það kemur fyrir í Hér liggur skáld) fær sér far til Íslands, að því er virðist í þeim tilgangi að drepa Þorleif. Upphefst síðan hin eiginlega frásögn af Svarfdælum og Þorleifi, og aftur er sagan tvískipt mjög, annars vegar af átökum í heimahögum hans, þar sem Þorleifur sjálfur kemur fremur lítt við sögu, heldur eru þar í öndvegi tvær fylkingar, sem bítast um völd í dalnum, hvor sínu megin við ána, annars vegar Ljótólfur goði á Hofi og hins vegar sonur Þorsteins svarfaðar, Karl rauði, sem hefur í sínu liði ólíkindatólið og hálfberserkinn Klaufa. Á milli þessara fylkinga lenda síðan íbúar dalsins, eins og ættfólk Þorleifs og bóndinn Gríss, sem leikur tveimur skjöldum. Allt kemur þetta efni fyrir í Svarfdælu og fylgir Þórarinn söguþræði þaðan skilvíslega, en bætir við smáatriðum til að gefa fyllri sögu, auk þess sem lýsingar á staðháttum eru öllu ríkulegri en í Svarfdælu, enda mun ættfólk Þórarins, eins og Þorleifs, þaðan runnið. Vatnaskil verða í sögunni þegar Þorleifur og bróðir hans Ólafur verða að flýja lands vegna vígamála, en eftir það gerist sagan mestmegnis utanlands og er þá að langmestu leyti fylgt Þorleifs þætti jarlaskálds. Er þetta miður, því að síðari hluti Svarfdælu er ekki síðri en fyrri hlutinn, en reynist samt ekki brúklegur hér (við fáum t.d. ekki að heyra rækilega af örlögum Yngveldar fögrukinnar, systur Þorleifs, einnar þrjóskustu konu Íslendingasagna, sem þoldi nánast óendanlegt harðræði og raunir fremur en að láta buga sig). Á eftir afrekum Þorleifs ytra kemur stutt frásögn af örlögum hans hér heima - innri rammanum lokað - og loks er ytri rammanum gerð sömu skil með örstuttri frásögn af upphefð Hallbjarnar sauðamanns.

     Sem fyrr segir er Þórarinn afar trúr fornum heimildum sínum í Hér liggur skáld; það er helst að hann reyni að gera þær fyllri með nákvæmari útlistun atburða. Þannig kemur sögufræg og örlagarík stórutá Ólafs Þorleifsbróður óneitanlega fyrir í Svarfdælu, en hlutverk hennar ytra magnar Þórarinn upp. Hina bráðskemmtilegu þátttöku Klaufa sem draugs er að finna í Svarfdælu og er þar Klaufi framliðinn í enn stærra hlutverki en í Hér liggur skáld. Enn fremur er fylgt í grunnatriðum lýsingu Þorleifs þáttar af dulargerfinu með geitarskeggið og hítina, nema hvað hjá Þórarni er þar tilkominn Finnagaldur. Í Þorleifs þætti kemur einnig fram að Þorleifur er kraftaskáld, jafnvel að því marki að ákvæðiskveðskapurinn komi af stað viðþolslausum kláða Hákonar Hlaðajarls svo að hann hann þarf að láta taka ofan strigadruslu, hnýta á hana hnúta og láta menn draga hana milli þjóa sér til svíunar - allt þetta kemur fram í þættinum, en svo heldur Þórarinn lengra í lýsingunum - og ekki man ég eftir neinum Konnavísum í Þorleifs þætti, þótt þar séu nefndar Þokuvísur. Hinn eintrjáningslegi vomur Þorgarður er einnig kominn úr forn-þættinum, en litrík frásögn af tilurð hans sýnist mér mestmegnis tilbúningur Þórarins, sem og sú hugvitssemi að nafnkenna Þorgarð við Þorgerði Hörgabrúði. Eiginlega þarf maður að endurlesa lýsinguna á Þorgarði í bókarbyrjun í ljósi tilurðar hans, sem kemur fram í bókarlok. Öll er sagan Hér liggur skáld löðrandi í forneskju og fordæðuskap, en margt að því er komið úr frumheimildum og einfaldlega aukið í. Sumt í sögunni þótti mér fræðandi, til dæmis að nafn Höfðabrekku í Mýrdal kynni að vera dregið af æskuslóðum Þorleifs nyrðra, en samt myndi ég leita út fyrir skáldskapinn til að fá það staðfest. Segja má að Þórarinn gangist inn á náttúrunafnakenningu, þegar hann segir ána Svörfuð skipta dalnum og að nafn hennar sé komið fyrir þær sakir að áin sverfi úr börðum á bökkum sínum. Með því er hafnað skýringu Svarfdælu á dalsheitinu, þótt Þórarinn impri á þeirri skýringu.

    Sem við er að búast af hendi Þórarins Eldjárn er stíllinn á bókinni fágaður og elegant. Málið er hæfilega fyrnt og sýnist mér höfundur á heimavelli þar, með ýmsum sjaldgæfum orðum og orðasamböndum (þess vegna stakk dálítið í augu orðið „persóna" (bls. 151)). Stundum þótti mér höfundur óþarflega orðmargur, þveröfugt við stíl Íslendingasagna, og hefði hann vísast getað meitlað málið meira. Slíkar málalengingar komu til dæmis fyrir í orðfæri á borð við „Hóf hann að reisa..." í stað „Hann reisti..." Þá er einstaka sinnum að finna tvítekningu á efni, sem hinn frægi „einn yfirlestur til viðbótar" hefði getað útrýmt. Þannig þótti mér efni nokkuð snúið á haus á bls. 148-150, þar sem fyrst er greint frá því að Þorleifur snúi heill til hirðar Sveins tjúguskeggs eftir ákvæðisflutninginn rómaða, en síðan er lýst í alllöngu máli hvers konar villuráfandi svaðilför hann þurfti að fara þvert yfir Noreg til að komast á leiðarenda; m.ö.o. er spennan tekin úr textanum með því að greina fyrst frá giftudrjúgum lyktum, en síðan reynt að setja spennu í ferlið, sem ekki mun skila sér. Loks virkaði uppbrot á sjónarhorni tvímælis á mig; í 2. hluta bókarinnar (bls. 65-91) hverfur þriðjupersónufrásögn og í staðinn kemur fyrstupersónufrásögn Þorleifs. Óútskýrt er hvers vegna þessu sjónarhorni er fylgt um tíma, en síðan tekin að nýju upp þriðjupersónufrásögn við utanför Þorleifs. Að minni hyggju veikti þetta óþarfa stílbrot frásögnina, þótt máske hafi það verið hugsað í þeim tilgangi að gera sjónarhorn fjölbreyttari.

     Að endingu þetta: Hér liggur skáld er forvitnileg saga, fyrst og fremst til að skoða úrvinnslu höfundar á frumheimildum, sem jafnan er lítt hampað. Bókin er einnig þægileg og líðandi lesning, en kemst samt að mínu mati ekki með tærnar þar sem besta sögulega skáldsaga Þórarins, Brotahöfuð, hefur hælana.